راهحلهای نوین ایمنی با گنجینه پاوان؛ از مشاوره تا اجرا
دستور کار عملیات اسکلتبندی؛ گامبهگام اجرای سازه فلزی و بتنی
عملیات اسکلتبندی یکی از مهمترین مراحل در ساخت و ساز ساختمانها است که وظیفه تحمل بارهای وارده را بر عهده دارد. اجرای صحیح اسکلتبندی نیازمند رعایت اصول فنی، ایمنی، و استانداردهای مهندسی است. در این دستور کار، مراحل مختلف اجرای اسکلت فلزی و بتنی بهصورت جامع و کاربردی بررسی میشود.
فهرست مطالب
- معرفی و اهمیت عملیات اسکلتبندی
- الزامات پیش از اجرای اسکلتبندی
- دستور کار اسکلتبندی فلزی
- دستور کار اسکلتبندی بتنی
- نکات ایمنی در اجرای اسکلتبندی
- جمعبندی و توصیههای نهایی
۱. معرفی و اهمیت عملیات اسکلتبندی
اسکلت ساختمان بهعنوان ستون فقرات سازه، نقش اساسی در حفظ استحکام و پایداری ساختمان دارد. انتخاب نوع اسکلت (فلزی یا بتنی) بر اساس شرایط پروژه و نیازهای سازهای انجام میشود.
✅ وظایف اصلی اسکلت ساختمان:
- تحمل بارهای عمودی و افقی
- انتقال بار به فونداسیون
- مقاومت در برابر نیروهای زلزله و باد
۲. الزامات پیش از اجرای اسکلتبندی
پیش از شروع عملیات اسکلتبندی، باید مراحل زیر بهدقت انجام شود:
- آمادهسازی فونداسیون:
- بررسی نقشههای سازه
- کنترل دقیق ابعاد و محل ستونها
- نظارت بر عملیات بتنریزی فونداسیون
- تهیه مصالح:
- استفاده از میلگردهای استاندارد برای سازههای بتنی
- استفاده از پروفیلهای فلزی باکیفیت برای سازههای فلزی
- تجهیز کارگاه:
- ایجاد محلهای انبار مصالح
- نصب تجهیزات ایمنی مانند داربست و نردههای محافظ
۳. دستور کار اسکلتبندی فلزی
مراحل اجرای اسکلت فلزی:
۱. برش و آمادهسازی ستونها و تیرها:
- برش پروفیلها با توجه به نقشههای سازه
- پاکسازی سطوح فلزی از زنگزدگی و آلودگی
۲. نصب ستونها:
- نصب ستونها روی صفحه ستونها (Base Plate)
- تنظیم و تراز کردن ستونها با استفاده از دوربین نقشهبرداری
- تثبیت ستونها با جوشکاری یا پیچ و مهره
۳. نصب تیرهای اصلی و فرعی:
- اتصال تیرهای اصلی به ستونها
- نصب تیرهای فرعی بر اساس نقشه سازه
- بررسی اتصالات و اطمینان از استحکام جوشها
۴. بادبندگذاری:
- نصب بادبندها برای افزایش مقاومت سازه در برابر زلزله
- کنترل کیفیت جوشها و پیچها
۵. اجرای سقف:
- نصب تیرچهها و اجرای سقفهای پیشساخته یا دال بتنی
- بررسی تراز سقف و رعایت شیبهای مورد نیاز
۴. دستور کار اسکلتبندی بتنی
مراحل اجرای اسکلت بتنی:
۱. آرماتوربندی:
- برش، خمکاری و نصب میلگردها بر اساس نقشه سازه
- رعایت فاصلهگذاری میلگردها طبق ضوابط آییننامهای
- استفاده از اسپیسر برای حفظ پوشش بتنی
۲. قالببندی:
- استفاده از قالبهای فلزی یا چوبی برای ستونها و تیرها
- بررسی استحکام و آببندی قالبها
- استفاده از روغن قالب برای جلوگیری از چسبیدن بتن
۳. بتنریزی:
- کنترل عیار و کیفیت بتن
- بتنریزی بهصورت یکنواخت و بدون وقفه
- ویبره کردن بتن برای حذف حبابهای هوا
۴. باز کردن قالبها:
- باز کردن قالبها پس از رسیدن به مقاومت اولیه بتن
- بررسی ترکها و تعمیر احتمالی سطوح بتن
۵. نکات ایمنی در اجرای اسکلتبندی
✅ تجهیزات ایمنی الزامی:
- کلاه ایمنی
- کمربند ایمنی
- دستکش و کفش کار
✅ نکات ایمنی هنگام کار:
- نصب داربستهای استاندارد
- استفاده از وسایل حمل بار ایمن
- جلوگیری از حضور افراد غیرمرتبط در کارگاه
دستورکار عملیات اسکلت بندی
به گزارش طراحی آپارتمان : جناب آقای/ خانم/ شرکت محترم ………………………………………………………….. سازنده و نماینده محترم ساختمان به شماره پرونده …………………………………….. واقع به آدرس: …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………با توجه به آنکه در حال حاضر مهیای شروع عملیات اسکلت بندی ساختمان می باشید، بدین وسیله موارد ذیل در مورخه …………………………………… به جنابعالی ابلاغ می گردد:
لذا خواهشمند است قبل از انجام هرگونه عملیات اجرایی و در حین آن کلیه موارد زیر را طبق مباحث بیست و دو گانه مقررات ملی ساختمان و آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی رعایت نمایید. کلیه نکات بیان شده در دستور کارهای قبلی در این عملیات نیز لازم اجرا می باشد و برای جلوگیری از تکرار از بیان مجدد آن ها صرف نظر گردیده است.
۱) نوع پروفیل مصرفی باید با توجه به نقشه ها و مشخصات موجود تعیین و استفاده شود.
۲) هنگام نصب اعضای فلزی سازه، قبل از جدا کردن نگه دارندهها و رها کردن آنها، می بایست حداقل نصف پیچ و مهرهها بسته و یا جوشکاری لازم انجام شود.
۳) قبل از نصب هر عضو فلزی سازه بر روی عضو دیگر، لازم است عضو زیرین، ۱۰۰درصد پیچ و مهره و یا جوشکاری گردد.
۴) ارتفاع ستونها و ابعاد سطح مقطع آنها به درستی مطابق نقشههای اجرایی مشخص و تهیه شود.
۵) برای بستن یا بالا بردن تیرآهن و اجزای فلزی باید از زنجیر،کابل و طنابهای مخصوص استفاده شود.
۶) طول پل ها و تیرهای فرعی باید مطابق با نقشه ها و مشخصات موجود توسط مالک رعایت گردد.
۷) عملیات نصب و برپایی اعضای فلزی سازه در موقع بارندگی و یا وزش بادهای شدید یا زمانی که امکان دید کافی برای افراد وجود ندارد، ممنوع است.
۸) تیرآهن و یا سایر قطعات فولادی در هنگام نصب نباید آغشته به برف، یخ و یا سایر مواد لغزنده باشند.
۹) اسکلت نصب شده باید از نظر پیچیدگی و تابیدگی در شرایط مطلوبی باشد.
۱۰) استفاده از فولادهای ساختمانی با تنش های تسلیم بسیار بالا در ساختمانهای ضد زلزله به هیچ وجه توصیه نمیگردد.
۱۱) لازم است تا اقدامات لازم از قبیل نصب سرپوش حفاظتی با مقاومت کافی برای جلوگیری از سقوط اشیاء و افراد صورت گیرد.
۱۲) نوع، ابعاد و محل نصب ورقهای تقویتی و سخت کننده و گونیایی توسط افراد ذیصلاح به درستی رعایت شود.
۱۳) تیرهای لانه زنبوری باید از لحاظ کیفیت ساخت در سطح مطلوبی قرار داشته باشند.
۱-۱۳) به منظور استفاده از تیر لانه زنبوری تحت اثر بارهای متناوب تکرار شونده و تحت اثر بارهای ناشی از زلزله، برش ماشینی و برش اتوماتیک شعلهای با کیفیت مناسب مجاز است.
۱۴) اندازه، محل و مشخصات نصب ورقهای تقویتی باید مطابق با نقشهها رعایت گردد.
۱۵) رقوم محل نصب تیرها و پل ها روی ستونها میبایست با دقت لازم و به درستی مشخص شوند.
۱۶) بایستی در قسمتهای مناسبی از اسکلت فلزی، نقاط اتصال مناسبی برای قالب طناب مهار، پیشبینی شود.
۱۷) محصور سازی محوطه زیر و اطراف کار در هنگام نصب و برپا نمودن اسکلتهای فلزی، الزامی است.
۱۸) قطعات فولادی مرکب باید توسط مجری و افراد ذیصلاح بر روی زمین مونتاژ و متصل گردند.
۱۹) تراز نصب تیرها، پلها و موقعیت آنها به محور ستونها میبایست به درستی مشخص و رعایت شود.
۲۰) موقعیت و جهت نصب ستونها باید با توجه به نقشه ستون گذاری توسط مجری ذیصلاح مشخص گردد.
۲۱) باید گروت بیس پلیتها اجرا شده و عملیات تراز بیس پلیتها توسط مجری ذیصلاح انجام شود.
۲۲) ستونها باید به طرز صحیح شاقول شده و فاقد هرگونه پیچیدگی و تابیدگی باشند.
۲۳) لازم است تا دور ستونها در محل گچکاری توری نصب گردد.
۲۴) قبل از جوشکاری باید ستونها را هم محور و قائم نموده و عمود بودن در دو جهت کنترل گردد.
۲۵) پس از نصب ستونها با توجه به ارتفاع ستون و آزاد بودن سر ستون باید فوراً به مهار بندی موقت ستونها به وسیله میلگرد یا نبشی به صورت ضربدری اقدام شود.
۲۶) بست مورب ستونهای دوبله بصورت فشاری طراحی میشوند.
۲۷) قید افقی ستون های دوبله باید ۲ درصد نیروی فشاری ستون را تحمل کنند.
۲۸) لازم است که جهت برپا کردن ستونها شرایط محیطی از قبیل تیرهای برق، درختان و ساختمانهای مجاور در نظرگرفته شوند.
۲۹) برقراری ستونها باید به صورت پایدار تا زمان نصب کامل تیرها و اتصالات به آنها انجام گردد.
۳۰) آکس ستونها روی بیس پلیتها لازم است تا به درستی توسط مجری و اشخاص ذیصلاح مشخص و رعایت شود.
۳۱) انجام ساب زدن و تراز کردن کف ستونها، قبل از برپا کردن ستونها الزامی است.
۳۲) در وصله ستونها اگر سطح انتهایی دو قطعه کاملاً صاف و تنظیم شده باشد و انتقال نیرو از طریق تماس مستقیم انجام شود، وصله باید بتواند برابر ۵۰ درصد مقاومت عضو متصل شونده را تحمل کند.
۳۳) وصله ستون ها بر اساس نیروی محوری ستونهای دو طرف وصله و نیز بر اساس درصدی از مقاومت کوچکترین مقطع ستون دو طرف وصله بایستی طراحی شوند.
۳۴) در صورت نیاز به وصله آرماتورهای اصلی ستون برای مقاومت بهتر در مقابل زلزله بهتر است که محل وصلهها در نیمه میانی ستون باشد.
۳۵) در اتصال ساده با نبشی نشیمن انعطاف پذیر، حتماً قالب جوش باید به اندازه ۲/D یا ۱۳۵ سانتی متر برای نبشی اجرا شود .
۳۶) طول نبشی نشیمن معمولا از پهنای بال ستون کمتر است ولی اگر به دلایلی پهنای بال از طول نبشی نشیمن کمتر گردد، باید جوشهای اتصالی در لبه بال ستون و در پشت نبشی به منظور تأمین پایداری کافی تیر اجرا شوند.
۳۷) تیرریزیهای فرعی، بادبندها و راه پلهها بایستی به صورت مناسبی اجرا گردند.
۳۸) در وصله بال تیرها مقدار جوش در هر طرف طرف مقطع باید برای تامین مقاومتی که مقدارش حداقل ۵/۱ برابر نیروی موجود در قطعه وصله شده است، کافی باشد.
۳۹) در مورد تقویتی در تیرهای معمولی باید نکات زیر رعایت گردد:
۱-۳۹) حداکثر ضخامت ورق تقویتی ۰.۸ ضخامت بار تیر باشد.
۲-۳۹) ورق تقویتی به طور کامل با بالها تماس و اتصال داشته باشد.
۳-۳۹) ضخامت جوش ۰.۷۵ ضخامت ورق باشد.
۴-۳۹) ورق تقویتی از هر دو طرف و در قسمت عرض نیز جوش شود.
۵-۳۹) ابعاد ورق طبق محاسبات تعیین شده باشد.
۴۰) کنترل حد خارجی اسکلت با توجه به نماسازی الزامی میباشد.
۴۱) لازم است تا تمیزکاری و اجرای ضد زنگ و همچنین پوشش رنگ برای تیرها و ستونها انجام گیرد.
۴۲) صحت بعد، طول و کیفیت جوشکاریهای درجا باید به طور دقیق بررسی شود.
۱-۴۲) شرایط جوی جهت انجام عملیات جوشکاری میبایست بررسی و پیشبینی شده و تدابیر لازم در نظر گرفته شود.
۲-۴۲) موارد ایمنی از قبیل کابل برق و حفاظتهای ایمنی لازم در حین جوشکاری باید رعایت گردد.
۳-۴۲) توجه شود که فاصله و سایز زبانه جوشکاری (تیرهای پوشش) باید بررسی شود.
۴-۴۲) جوشکاری قطعات از نظر بعد، طول و یکنواختی میبایست از سطح کیفی مطلوبی برخوردار باشد.
۵-۴۲) امکان بررسی و کنترل جوشکاری طبقه به طبقه و اجازه کار در طبقات بالاتر میبایست فراهم گردد.
۶-۴۲) کلیه وسایل برقی و جوشکاری میبایست دارای حفاظ ایمنی بوده و کابلهای مربوط به آنها از روکش عایق محکم، مقاوم و فاقد خوردگی و زدگی برخوردار باشند.
۷-۴۲) کلیه عملیات نصب، راهاندازی، تعمیر، آزمایش، تنظیم و به کارگیری وسایل برقی نظیر جوشکاری توسط افراد ذیصلاح صورت گیرد.
۸-۴۲) باید توجه شود که بدنه دستگاه جوشکاری برقی دارای اتصال به زمین موثر باشد.
۹-۴۲) میبایست در هنگام انجام عملیات جوشکاری برقی در فضاهای مسدود و مرطوب، دستگاه جوشکاری در خارج از محیط بسته قرار گیرد.
۴۳) آهن مصرفی در ساخت اسکلت از نظر پوسیدگی، زنگ زدگی، انحنا و خمیدگی در شرایط مناسبی قرا داشته باشد.
۴۴) عملیات ایجاد انحنا در یک عضو فولادی و یا از بین بردن آنها با به کاربردن روشهای گرم کردن موضعی با حداکثر حرارت ۶۵۰ درجه سانتیگراد انجام گیرد.
۴۵) توجه گردد که در هر دهانه بیش از یک اتصال مجاز نیست و اجرای جوش حتی الامکان به صورت افقی باید پیشبینی شود.
۴۶) اشخاص ذیصلاح بایستی دستورالعملها، روشها و مراحل مختلف اجرای اسکلت را به کارگران شاغل در عملیات نصب آموزش دهند.
۴۷) صفحات اتصال باید از نظر سنگ زدگی و عدم تاب و خم آنها بررسی شوند.
۴۸) کارگرانی که سطح تیرآهن و قطعات فولادی را با مواد شیمیایی مضر و یا با روش سندبلاست تمیز میکنند، باید حتما از ماسکهای تنفسی استفاده نمایند.
۴۹) کارگران مشغول به نصب اسکلت، ملزم به استفاده ازکمربند ایمنی میباشند.
۵۰) فرم، نوع و سایز تیرها قبل از استقرار در محل خود باید به درستی بررسی گردد.
۵۱) دیتیلهای اجرایی اتصال تیر به ستون (از نظر عدم انحراف محور قائم تیر) لازم است با دقت کامل بررسی شوند.
۵۲) پیش بینی و مشخص کردن محل نصب راه پله و بادبندها به طور دقیق الزامی میباشد.
۱-۵۲) سایز و طول بادبندها در محل تلاقی محورهای خنثی باید به درستی معین شود.
۲-۵۲) صفحات اتصال بادبندها در محل تقاطع، بایستی مطابق نقشه تعیین و بررسی گردد.
۳-۵۲) قبل از اجرا لازم است تا زمان نصب بادبندها مشخص و بررسی شود.
۴-۵۲) بادبندهای موجود در یک ساختمان با اسکلت فلزی میتوانند از طبقهای به طبقه دیگر تغییر موقعیت دهانه در داخل یک قاب مشخص داشته باشند.
۵-۵۲) در سیستمهای مهاربندی واگرا، جهت افزایش شکلپذیری، ارجح است که تیر واسط در برش مقدم بر خمش جاری شود.
۶-۵۲) در طراحی تیر واسط در سیستم مهاربندی واگرا، سختکنندههای جان به منظور تامین شکل پذیری با جاری شدن برشی به فواصل حدود ۲۵ برابر ضخامت جان در طول تیر واسط قرار داده میشوند. ولی از ورق مضاعف چسبنده به جان نمیتوان برای تقویت جان به این منظور استفاده نمود.
۵۳) توجه شود که دستکها از محل تقاطع دیوار و ستون طبق مشخصات فنی به ستونها متصل گردند.
۵۴) در صورتی که از پیچهای معمولی و یا پیچهای پر مقاومت در حالت اتصال غیر اصطکاکی مشترک با جوش استفاده میشود، فرض صحیح این است که کل تنش در اتصال را جوش به تنهایی تحمل کند.
۵۵) تخلیه آهن آلات از تریلر و … باید به کمک بالابر و جرثقیل صورت گیرد.
۵۶) ماشین آلات مورد استفاده در کارگاه ساختمانی قبل از استفاده باید مورد بررسی توسط کارشناس HSE و مجری ذیصلاح قرار گیرد.
۵۷) ساخت اسکلت در کارگاه ساختمانی ممنوع می باشد.
۵۸) شرکت سازنده اسکلت باید دارای استانداردهای لازم باشد.
۵۹) مالک بایستی هماهنگی لازم را با آزمایشگاه جهت گرفتن تست جوش در مراحل موردنیاز(اسکلت روی زمین، اسکلت برپاشده) انجام دهد.
۶۰) مالک بایستی با هماهنگی سازنده اسکلت، کد ارتفاعی طبقات را مطابق نقشه های معماری مصوب اجرا نماید.
بدیهی است در صورت عدم اجرا و رعایت موارد مذکور کلیه مسئولیت های حقوقی، مدنی و کیفری و همچنین تبعات مالی و جانی ناشی از عدم اجرای این موارد به عهده مالک و سازنده ساختمان میباشد.
در مورخه ………………………………………… اصل دستورکار فوق نام مهندس ناظر
به اینجانب ……………طراحی موزه……………………………… ابلاغ و تفهیم مهر و امضاء مهندس ناظر
گردید.
مهر و امضاء
تاریخ
اسکلت بندی
اسکلت بندی یکی از مهمترین عوامل در طراحی و ساخت سازه های مختلف است. اسکلت بندی به مجموعه ای از عناصر سازه اشاره دارد که برای انتقال بارهای وارده از ساختمان به سازه زیرین یا اطرافیان آن مورد استفاده قرار میگیرد. این عناصر معمولا از مواد مختلفی مانند فولاد، بتن، چوب و … ساخته میشوند و به صورت افقی و عمودی در سازه قرار میگیرند. هدف اصلی اسکلت بندی، ایجاد سازه های پایدار و مقاوم در برابر بارهای مختلف است.
در فرآیند اسکلت بندی، ابتدا مهندسین سازه نیازهای سازه را تعیین میکنند و سپس نوع و تعداد عناصر اسکلت بندی را مشخص میکنند. سپس با استفاده از نرم افزارهای مهندسی نظیر SAP2000 یا ETABS، این عناصر به صورت دقیق طراحی و محاسبه میشوند. در نهایت، اجرای اسکلت بندی توسط کارگران و متخصصان انجام میشود تا سازه نهایی آماده استفاده شود. به طور کلی، اسکلت بندی یکی از مراحل مهم و حیاتی در ساخت و طراحی سازه ها است که به وسیله آن امکان ایجاد سازه های مقاوم و ایمن فراهم میشود.
۶. جمعبندی و توصیههای نهایی
عملیات اسکلتبندی باید تحت نظارت دقیق مهندسین ناظر و طبق نقشههای سازه انجام شود. رعایت نکات فنی و ایمنی در طول این عملیات از بروز حوادث جلوگیری کرده و موجب افزایش کیفیت و طول عمر سازه میشود.
