چرا حمل با واگن و ریلی جایگاه ویژه ای دارد؟

حمل با واگن و ریلی، به عنوان یکی از قدیمی ترین و کارآمدترین روش های جابجایی کالا و مسافر، نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها ایفا می کند. این شیوه حمل و نقل، که از طریق قطارها و خطوط راه آهن انجام می شود، به دلیل مزایای متعدد از جمله کارایی انرژی، ایمنی، و مزایای زیست محیطی، جایگاه ویژه ای در سیستم های حمل و نقل بین المللی دارد. در این مقاله، به بررسی دلایل اهمیت حمل با واگن و ریلی و نقش آن در توسعه اقتصادی و تجارت بین الملل می پردازیم.

مزایای حمل با واگن و ریلی

۱. کارایی انرژی

یکی از برجسته ترین مزایای حمل با واگن و ریلی، مصرف پایین انرژی آن است. قطارها به دلیل استفاده از ریل های فولادی صیقلی و طراحی آیرودینامیکی، اصطکاک کمتری دارند و انرژی کمتری مصرف می کنند. بر اساس داده های موجود، حمل با واگن و ریلی ۵۰ تا ۷۰ درصد کمتر از حمل و نقل جاده ای انرژی مصرف می کند برای جابجایی همان حجم از کالا یا مسافر. این کارایی نه تنها هزینه های عملیاتی را کاهش می دهد، بلکه به حفظ منابع انرژی و کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی کمک می کند.

۲. ظرفیت حمل بالا

حمل با واگن و ریلی امکان جابجایی حجم عظیمی از بار را فراهم می کند. یک قطار باری می تواند تا ۱۰,۰۰۰ تن بار را حمل کند، در حالی که یک کامیون معمولی تنها حدود ۲۰ تن ظرفیت دارد. این ویژگی باعث می شود حمل با واگن و ریلی برای جابجایی کالاهای عمده مانند مواد معدنی، محصولات کشاورزی، و کالاهای صنعتی بسیار مناسب باشد. این ظرفیت بالا به کاهش تعداد سفرهای مورد نیاز و در نتیجه کاهش هزینه ها و ترافیک جاده ای کمک می کند.

۳. ایمنی بالا

حمل با واگن و ریلی یکی از امن ترین روش های حمل و نقل است. بر اساس آمار اتحادیه اروپا (۲۰۰۸-۲۰۱۰)، خطر مرگ برای مسافران در حمل و نقل ریلی ۲۸ برابر کمتر از استفاده از خودرو است.  در ایران نیز، گزارش ها نشان می دهد که حوادث ریلی نسبت به حوادث جاده ای بسیار کمتر است، به دلیل استفاده از سیستم های کنترل پیشرفته و زیرساخت های ایمن. این ایمنی بالا، حمل با واگن و ریلی را به گزینه ای مطمئن برای جابجایی مسافر و کالا تبدیل کرده است.

۴. مزایای زیست محیطی

حمل با واگن و ریلی به دلیل مصرف کمتر سوخت و انتشار کمتر گازهای گلخانه ای، گزینه ای دوستدار محیط زیست است. تحقیقات نشان می دهد که این روش می تواند تا ۷۵ درصد دی اکسید کربن کمتری نسبت به حمل و نقل جاده ای منتشر کند. علاوه بر این، کاهش ترافیک جاده ای ناشی از استفاده از حمل با واگن و ریلی، به کاهش آلودگی هوا و صوتی کمک می کند. این ویژگی به ویژه در مناطقی با تراکم بالای جمعیت اهمیت دارد.

۵. هزینه های اقتصادی

برای مسافت های طولانی، حمل با واگن و ریلی معمولاً ارزان تر از حمل و نقل جاده ای است. هزینه های عملیاتی کمتر، مصرف سوخت پایین تر، و قابلیت حمل بارهای بزرگ، هزینه هر تن-کیلومتر را کاهش می دهد. این امر به ویژه برای شرکت هایی که در لجستیک بین المللی فعالیت می کنند، مزیت اقتصادی قابل توجهی ایجاد می کند. به عنوان مثال، حمل کالاهای سنگین مانند فولاد یا غلات با قطار، هزینه های حمل را به طور قابل توجهی کاهش می دهد.

۶. قابلیت اطمینان

حمل با واگن و ریلی کمتر تحت تأثیر شرایط جوی مانند برف یا باران شدید قرار می گیرد و معمولاً برنامه ریزی دقیق تری دارد. این قابلیت اطمینان، این روش را برای جابجایی کالاهایی که نیاز به زمان بندی دقیق دارند، مناسب می کند. به عنوان مثال، در شرایط آب و هوایی نامساعد، قطارها می توانند به فعالیت خود ادامه دهند، در حالی که حمل و نقل جاده ای ممکن است مختل شود.

۷. نقش در رشد اقتصادی و تجارت بین الملل

حمل با واگن و ریلی نقش کلیدی در توسعه تجارت بین الملل و حمل و نقل بین المللی ایفا می کند. خطوط راه آهن، کشورها را به یکدیگر متصل کرده و امکان جابجایی سریع و ارزان کالا را فراهم می کنند. برای مثال، کریدور شمال-جنوب که ایران را به آسیای میانه و اروپا متصل می کند، تجارت بین المللی را تقویت کرده است. همچنین، در چارچوب لجستیک بین المللی، حمل با واگن و ریلی به عنوان بخشی از سیستم های حمل و نقل چندوجهی، کارایی زنجیره تأمین را افزایش می دهد.

حمل با واگن و ریلی در ایران

حمل با واگن و ریلی در ایران تاریخچه ای طولانی دارد و از سال ۱۳۰۶ با احداث اولین خط راه آهن آغاز شده است. امروزه، ایران دارای شبکه ای گسترده با بیش از ۱۰,۴۶۰ کیلومتر خطوط راه آهن است که شهرهای مختلف را به یکدیگر متصل می کند. بر اساس گزارش سال ۱۴۰۲، حمل با واگن و ریلی در ایران ۴۳ میلیون تن بار و ۳۲ میلیون مسافر را جابجا کرده است، که نشان دهنده اهمیت این روش در حمل و نقل داخلی است.

اخیراً، پروژه های متعددی برای توسعه زیرساخت های ریلی اجرا شده است. در دولت سیزدهم، ۸۸۳ کیلومتر خطوط ریلی جدید احداث و بهره برداری شده که شامل خطوط دوم، ایستگاهی، و خطوط تجاری-صنعتی است. همچنین، جابجایی مسافر ریلی با رشد ۴۰ درصدی، به ۳۱.۷۸ میلیون نفر در سال ۱۴۰۲ رسیده است. این پیشرفت ها نشان دهنده تعهد به تقویت حمل با واگن و ریلی در ایران است.

چالش ها و فرصت ها

با وجود مزایای متعدد، حمل با واگن و ریلی در ایران با چالش هایی مانند فرسودگی برخی واگن ها و نیاز به سرمایه گذاری بیشتر مواجه است. با این حال، موقعیت جغرافیایی ایران به عنوان پلی بین اروپا و آسیا، فرصت های بی نظیری برای توسعه حمل با واگن و ریلی در سطح بین المللی فراهم می کند. پروژه هایی مانند اتصال شلمچه به بصره تا سال ۱۴۰۵، می تواند نقش ایران را در حمل و نقل بین المللی تقویت کند .

نتیجه گیری

حمل با واگن و ریلی به دلیل کارایی انرژی، ظرفیت بالا، ایمنی، مزایای زیست محیطی، هزینه های کمتر، و قابلیت اطمینان، جایگاه ویژه ای در سیستم های حمل و نقل جهانی دارد. این روش نه تنها به کاهش هزینه ها و آلودگی کمک می کند، بلکه در توسعه تجارت بین الملل و لجستیک بین المللی نقش کلیدی ایفا می کند. در ایران، با توسعه زیرساخت ها و سرمایه گذاری های اخیر، حمل با واگن و ریلی در حال تبدیل شدن به یکی از ستون های اصلی حمل و نقل است.